Smaakt onthard water zout?

Nee, water uit een waterontharder smaakt niet zout, dat is een fabeltje. Mocht het water toch zout smaken dan is er iets aan de hand en moet een monteur het apparaat repareren.

Een waterontharder die werkt met een ionenwisselaar, en dat zijn 99% van alle ontharders, gebruikt weliswaar onthardingszout maar alleen tijdens het regenereren. Tijdens het regenereren wordt het leidingwater via een bypass omgeleid en komt er onbehandeld water uit de kranen. Het zoute water komt dus niet in aanraking met het leidingwater.

Verwarring

We kunnen de verwarring ons best voorstellen. Een waterontharder is een apparaat wat "tussen de waterleiding" wordt geplaatst en het alleen maar "werkt" als je er (onthardings)zout in stopt. Het lijkt er dus op dat voor het ontharden zout nodig is. Dus dat tijdens het tappen van zacht water in de tussentijd wat zout gebruikt is.

Het grappige is, het is net andersom. Tijdens het ontharden van het water wordt juist geen zout gebruikt. Het zout is pas nodig als het apparaat moet regenereren en op dat moment levert hij juist eventjes hard dus onbehandeld water.

Een waterontharder haalt kalk en magnesium uit het harde leidingwater doordat het leidingwater door een ionenwisselaar (de onthardingscilinder) stroomt en daar blijft het kalk en magnesium achter.

Wanneer de ionenwisselaar verzadigd is met kalk en magnesium dan moet dit kalk en magnesium verwijderd worden. Dat gebeurt tijdens het regenereren.

Tijdens het regenereren wordt zout water door de ionenwisselaar gespoeld, die neemt het kalk en magnesium mee en dit wordt afgevoerd naar het riool.

Tijdens het regenereren zal de waterontharder tijdelijk geen onthard water kunnen leveren. Daarom wordt automatisch een bypass klep geactiveerd. Deze zorgt dat het leidingwater tijdelijk niet door het apparaat stroomt maar deze onbehandeld passeert. Op dat moment krijg je dus voor een korte periode het normale harde leidingwater, althans bij simplex waterontharders, bij duplex ontharders zal wel onthard water geleverd kunnen worden omdat als de ene ionenwisselaar regenereert de andere ionenwisselaar het water blijft ontharden en andersom.

Tijdens de laatste fase van het regenereren wordt de ionenwisselaar gespoeld met normaal leidingwater om de laatste restjes zout te verwijderen. Pas als al het zout weggespoeld is wordt de bypass klep weer in de normale stand gezet en stroomt het leidingwater weer door de ionenwisselaar die opnieuw het harde water kan verzachten. Zout komt dus nooit in aanraking met het drinkwater wat uit je kraan stroomt.

Toch zout water?

Net zoals ieder apparaat kan ook een waterontharder defect raken. Mocht ooit het water zout smaken schakel dan een servicemonteur in die zal dit meestal snel kunnen verhelpen. Soms is het zo eenvoudig als een beknelde of verstopte afvoerleiding van de waterontharder weer even "goed doen" (de knik er uit halen).

Waar komt het fabeltje van het zoute water vandaan?

Een fabeltje heeft altijd een oorzaak, de eerste hebben we hierboven behandeld, omdat een waterontharder zout gebruikt denkt men dat dit in het water komt.

Een andere plausibele verklaring is dat men heeft gelezen dat in onthard water meer natrium zit dan normaal leidingwater en dat dit komt door het gebruik van het (onthardings)zout.

Dat er meer natrium in onthard water zit, dan er van nature in voorkomt, klopt helemaal. Dat is nou net de "truc" die wordt toegepast bij waterontharders.

Het is in dit kader belangrijk te weten dat keukenzout opgebouwd is uit, je zal het waarschijnlijk niet geloven, natrium en chloor, vandaar de chemische naam van keukenzout: natriumchloride. Het natrium is een smaakloze stof, dus het ontharde water veranderd niet van smaak door de toevoeging van het natrium.

Tijdens het onthardingsproces worden de kalk- en magnesiumionen verwisseld voor natrium ionen. Dit proces vindt plaats in de ionenwisselaar. Tijdens het regenereren stroomt zout water door de ionenwisselaar die de kalk en magnesium opneemt en verwisseld voor natrium. Het kalk en magnesium wordt samen met het spoelwater afgevoerd op het riool.

De ionenwisselaar wordt dus bij iedere regeneratie "geladen" met natrium uit het onthardingszout en tijdens het ontharden van het water wordt het kalk en magnesium in het water verwisseld voor natrium. Zo wordt dus tijdens het onthardingsproces langzaam extra natrium toegevoegd aan het water. En dat is precies de kern van de werking van een ontharder, calcium en magnesium er uit, natrium er in.

Hoeveel extra natrium in het water komt is uiteraard afhankelijk van de hardheid van het te ontharde water. Hoe harder het water, hoe meer calcium en magnesium er in zit dus hoe meer natrium verwisselt wordt (in het water komt).

Twee voorbeelden, in woonplaats A is de hardheid van het water 15 fH, in woonplaats B is dit twee keer zo hard: 30 fH. Als het water in beide situaties totaal onthard wordt, dan komt in woonplaats B twee keer zoveel (extra) natrium in het ontharde water dan in woonplaats A.

De vraag is of je het water compleet wil ontharden of dat je ook gelukkig bent met deels onthard water. Er zijn diverse redenen zijn om het water niet compleet te ontharden. Twee daarvan kunnen zijn: je wilt toch een beetje magnesium^[1] in je water behouden en je wilt zout besparen.

Als je het water niet totaal wil ontharden dan is dat relatief eenvoudig te regelen. Iedere (goede) waterontharder heeft een ingebouwde resthardheidregelaar. Dat is een klein draaiknopje. Vaak wordt deze in de uiterste stand gezet en wordt het water totaal onthard.

De resthardregelaar is feitelijk een kraantje (versnijdventiel) waarmee je naar eigen inzicht een bepaalde hoeveelheid onbehandeld water laat toevoegen aan het behandelde water. Het is een soort (kleine) instelbare bypass-kraan. Dit knopje heeft nooit gekalibreerde standen in hardheid. Dat kan ook niet omdat men op de fabriek niet weet hoe hard het water is dat je toevoegt. Daarom zal je altijd het water uit je kraan (even door laten spoelen na een nieuwe instelling) moeten meten op de hardheid en als het te zacht of te hard is moet je het knopje daarop aanpassen.

We benadrukken dat de toename van het natrium een standaard onderdeel is van het onthardingsproces en dat de toename niet afhankelijk is van de fabrikant of model waterontharder maar afhankelijk is van de hoeveelheid kalk in je water.

Hoge bloeddruk en nierfalen

Patiënten met een hoge bloeddruk wordt sterk geadviseerd hun zoutgebruik sterk te beperken. Zout inname laat de bloeddruk namelijk bij deze patiënten stijgen. Feitelijk is het natrium in het zout wat voor de verhoogde bloeddruk zorgt. Iemand met een hoge bloeddruk kan dus beter maar onthard water meiden of daar in het dieet rekening mee houden. Ook kan gekozen worden om de waterontharder niet met natriumchloride (zout) maar met kaliumchloride (een andere vorm van keukenzout) te spoelen. Kalium heeft geen invloed op de bloeddruk zoals natrium dit heeft. Nadeel is echter dat het zoutverbruik stijgt van de ontharder (het is dus duurder in gebruik) en kaliumchloride is moeilijk verkrijgbaar.

Patiënten met nierfalen adviseren wij om geen gebruik te maken van water uit een waterontharder vanwege het verhoogde natriumgehalte in het behandelde water. Het vervangen van natriumchloride door kaliumchloride als regeneratiezout levert voor deze patiënten geen voordeel op omdat bij nierfalen niet alleen natrium maar ook kalium (en vele andere stoffen) door de nier niet voldoende uit het bloed gehaald kan worden.