Resthardheid / mengventiel waterontharder gebruiken?

De meeste waterontharders beschikken over een knopje waarmee je de resthardheid van het water kan instellen. Dat wordt ook wel het mengventiel of versnijdventiel genoemd. Hiermee kan je de hardheid instellen van het water wat behandeld is door de waterontharder.

Veel installateurs zullen bij de installatie van een waterontharder de resthardheid op 0 dH instellen. Dan is het water totaal onthard en is alle kalk en magnesium uit het water verwijderd.

Wij hebben een aantal argumenten voor, maar ook tegen, om toch een bepaalde, zij het kleine, resthardheid in te stellen. Dat lichten we in dit artikel toe.

Wat doet het mengventiel of resthardheid knop eigenlijk?

Je kan de onthardende werking van een ionenwisselaar, de onthardingscilinder in de waterontharder, niet instellen. Die haalt altijd alle kalk en magnesium uit het water.

Wil je dat het water uit je waterontharder niet totaal onthard is, dan moet onbehandeld leidingwater gemengd worden met het water uit de ionenwisselaar. Dat is precies de taak van de resthardheid instelling of mengventiel.

Meestal is dit uitgevoerd als een klein knopje waar je aan kan draaien. Naarmate je het mengventiel meer openzet zal steeds meer onbehandeld leidingwater gemengd worden met het ontharde water uit de ionenwisselaar. Hierdoor zal de waterhardheid stijgen van het water wat de waterleidingen instroomt van je huis.

Je zal bij de knop van het mengventiel tevergeefs zoeken naar een hardheid indicatie. Je weet dus niet hoe hard het water wordt bij een bepaalde stand van die knop. De fabrikant kan dit ook niet vermelden omdat dit afhankelijk is van de hardheid van het leidingwater (en dat is bij iedereen verschillend).

In de handleiding wordt bijvoorbeeld aangegeven dat een kwart slag draaien aan het knopje 1/10 deel onbehandeld water mengt. Stel dat je kiest voor deze mengverhouding van 1 staat tot 10, en stel dat je waterhardheid 12 dH is, dan zal dus 9/10 deel van het water totaal onthard zijn, dus 0 dH en 1/10 deel heeft een hardheid van 12 dH. Samen levert dit een hardheid op van 1,2 dH.

Hoe hard het water is bij een bepaalde stand van het mengventiel is alleen maar te bepalen door de hardheid van het water uit je kranen te meten.

Voordelen niet totaal onthard water

Het instellen van een resthardheid heeft een aantal voordelen:

• Minder verbruik van onthardingszout
• Vermindering van natriumgehalte in het ontharde water
• Minder verbruik van spoelwater
• Waterontharder regenereert minder frequent
• Niet al het kalk en magnesium wordt uit het water verwijderd
• Kans op lekken van leidingen wordt beperkt
• Water voelt minder zacht aan (minder vettig/slijmerig)

Het is evident, hoe meer water via het mengventiel stroomt, hoe minder leidingwater door de waterontharder onthard hoeft te worden. Omdat de waterontharder minder water hoeft te ontharden zal deze ook minder snel gaan regenereren.

Minder regenereren houdt dus ook minder zoutverbruik in. Immers, alleen tijdens het regenereren wordt regeneratiezout gebruikt. Dit kan soms onverwacht positief uitpakken als je eerst net te weinig capaciteit had voor "een extra dag" en na het instellen van een resthardheid haal je wel net die ene dag. Dan levert dat dubbel voordeel op.

Wanneer het water niet totaal onthard wordt zal ook minder natrium aan het behandelde water toegevoegd worden. Een waterontharder zal altijd het gehalte aan natrium in het water laten stijgen. Daar bestaan maxima voor. Door het instellen van de resthardheid kan bereikt worden dat het natriumgehalte onder de norm blijft van 200 mg/l (België en Duitsland) of 150 mg/l in Nederland. Hoewel België een wettelijk maximum kent van 200 mg/l staat in dezelfde wet dat de waterleidingmaatschappijen geadviseerd om moeite te doen om dit liefst onder de 150 mg/l te houden.

Minder regeneraties vertaalt zich ook in minder spoelwater gebruik, want het volume van het spoelwater is een vaste hoeveelheid per regeneratie.

Een rekensom als voorbeeld: stel je hebt leidingwater van 12 dH. Als je dit totaal onthard, dus terugbrengt tot 0 dH dan moet de waterontharder dus 12 Duitse hardheden aan kalk wegwerken. Laten we in dit voorbeeld aannemen dat de waterontharder eens in de zes dagen regenereert. Als je de resthardheid instelt op 4 dH, in plaats van 0 dH, dan zal 4/12 deel van het leidingwater niet meer onthard worden. De waterontharder hoeft nu maar 8 dH aan kalk weg te werken. Dat is dus 33% minder. Dit houdt in dat de waterontharder niet eens in de zes dagen maar eens in de acht dagen (6 + 6 x 33% = 6 + 2 = 8) zal regenereren.

Stel dat je vroeger per jaar 100 kg zout gebruikte dan heb je nu nog maar 67 kg zout per jaar nodig (100kg x 33%). Zo ook met het volume van het spoelwater wat gebruikt wordt tijdens het regenereren. Ook dat neemt met 33% af. Het instellen van de resthardheid bespaart dus zout, spoelwater, geld en het milieu.

Het instellen van een resthardheid zal door sommigen ook gebeuren vanwege het gezondheid aspect. De laatste inzichten van de wetenschap zijn dat meer of minder kalk in het water geen invloed lijkt te hebben op de volksgezondheid. Wel gaan er geluiden op dat het magnesium in het water een positieve invloed heeft op ons lichaam. Wanneer je (een beetje) magnesium in je ontharde water wil laten zitten dan zal je het water niet totaal moeten ontharden. Via het mengventiel kan je een deel onbehandeld laten.

Hoeveel je bij wil mengen zal je zelf moeten beslissen, water met een hardheid tot 3 dH zal geen last opleveren van kalkaanslag.

Door het instellen van een resthardheid zal door de toename van kalk en magnesium in het water het vermogen van het ontharde water om oude kalkresten te verwijderen afnemen. We weten het niet exact maar we verwachten dat bij zo'n 3 dH dit proces stopt. Door zuiver onthard water te gebruiken zal uiteindelijk alle kalk uit de leidingen verdwijnen. Tijdens een onderzoek hebben we dit zelf kunnen constateren.

In sommige situaties, we geven toe, het gebeurt niet frequent, kan het voorkomen dat je last krijgt van lekkages in waterleidingen. Dat zit zo, oorspronkelijk toen je nog hard water had, was er al sprake van een kleine lekkage. Het kalk in het water had echter dit lek gedicht. Wanneer dat kalk weer verdwijnt zal uiteindelijk ook weer een lek ontstaan. Daar kan de waterontharder niets aan doen, maar het lek is wel een feit.

Door het water niet totaal te ontharden neemt de kans op zo'n mogelijke lekkage dus af.

Geheel onthard water voelt vettig/slijmerig/zeperig aan. Sommige vinden dit heerlijk, anderen vinden het juist niet fijn. Dit merk je vooral in bad en onder de douche of bij het handen wassen als je teveel zeep hebt gebruikt. Door het water minder te ontharden, doordat je een resthardheid instelt, zal je hier weinig of geen last meer van hebben.

Nadelen niet totaal onthard water

Het instellen van een resthardheid heeft ook een aantal nadelen:

• Meer zeep nodig
• Meer afwasmiddel of vaatwas poeder nodig
• Hoger shampoo gebruik
• Haren voelen iets minder zacht aan
• Water voelt minder zacht aan (minder slijmerig)
• Waterontharder regenereert minder frequent

De voordelen van een waterontharder haal je gedeeltelijk weg door het water niet totaal te ontharden. Hoe harder het water wordt hoe meer zeep, afwasmiddel, vaatwaspoeder, shampoo e.d. moet gebruiken. Bij hardheden tot 3 dH is dit verschil beperkt maar het is wel merkbaar.

Een van de voordelen keert terug als een van de nadelen. De waterontharder zal wat minder vaak regenereren. Als in jou situatie, doordat de ontharder destijds te ruim is gedimensioneerd, of dat het aantal inwoners is gedaald, het aantal dagen tussen twee regeneraties hoog is geworden, dan bestaat de kans dat door het instellen van een resthardheid dat er nóg een dag aan toegevoegd wordt. We hebben een artikel geschreven over de streefwaarde die wij hanteren voor de regeneratie intervaltijd.

Hoe stel je de resthardheid in?

De meeste waterontharders hebben de mogelijkheid om de resthardheid in te stellen. In dit artikel hebben we verschillende foto's geplaatst om je een idee te geven hoe dat er mogelijk uit ziet. Raadpleeg de handleiding van het apparaat om te weten te komen of het apparaat zo'n knopje heeft en waar het zit.

Mocht je waterontharder niet voorzien zijn van een zo'n knopje dan kan je altijd achteraf een bypass kraan laten installeren met resthardheid regeling.

Meestal wordt hiervoor een combinatie kranenset gebruikt die uit één stuk metaal bestaat. Zo'n set heeft twee kranen die je open of dicht kan zetten om de bypass te activeren en één kraan of instelschroef/knopje als mengventiel voor het instellen van de resthardheid.

Wat niet zo goed werkt zijn de traditionele bypass kranen waarbij drie gelijke losse kranen worden geleverd. De middelste zet je alleen maar open als het water langs de waterontharder moet stromen, dus in de bypass situatie. Wanneer je die kraan een klein beetje opendraait zou hij dienst kunnen doen als mengventiel maar is naar onze mening daarvoor veel te grof voor. Daarnaast, zodra een keer de bypass gebruikt moet worden moet die kraan geheel open en ben je de resthardheid instelling kwijt.

Wat is een goede resthardheid waarde?

We doen daar geen specifieke uitspraak over. Dat is wat je zelf moet bepalen. Dat komt omdat bij iedere resthardheid waarde voordelen als nadelen aan kleven. Hooguit kunnen we je meegeven dat bij een waarde hoger dan 3 dH er zich weer, zij het heel langzaam, kalk zal afzetten.

Wel geven wij onze eigen overweging mee. Wij neigen naar een resthardheid van 3 dH. Bij deze waarde blijft er toch een beetje kalk en magnesium in het water zitten en dat was één van de redenen dat we een resthardheid wilde hebben. Daarnaast bespaart het ook flink op regeneratiezout en spoelwater. Het klopt dat we iets meer zeep en vaatwaspoeder moeten gebruiken maar daar staat tegenover dat er zich geen ketelsteen afzet op de verwarmingselementen van de boiler (of platenwisselaar van de cv ketel), koffiezetter en dergelijke. Juist dat laatste zorgt voor grote besparingen.

Overigens, we hebben eerst voor een lange periode de resthardheid op zo'n 1 dH gehad om te zorgen dat het ketelsteen / kalkaanslag zich verwijderd had van boiler en andere verwarmingsapparaten. Dit heeft een lange tijd geduurd. We hielden hierbij het water uit de douchekraan in de gaten. Eerst kwam daar veel kalk uit. Dat zweefde in het water. Je kan daar foto's van zien in dit artikel. Op een gegeven moment waren deze kalkdeeltjes niet meer in het water te zien. Dat was het moment dat we de resthardheid hebben verhoogd.